REDACTIONEEL

Lost in cyberspace?

‘Cyber’ is als term in het publieke debat niet meer weg te denken, maar tegelijkertijd weet datzelfde publiek niet altijd goed raad met de dagelijkse nieuwsstroom over hacken, lekken, cyberaanvallen, en data-inbreuken. ‘Cyber’ neigt naar een hype, maar roept als zodanig juist steeds meer vragen op. Hoe groot is bijvoorbeeld de dreiging van cyberterrorisme en cyberoorlog? Is Nederland voorbereid op cyberaanvallen? En hoe kan tegelijkertijd het internet open, betrouwbaar, vrij en veilig worden gehouden? In dit cyber-dossier komen deze vragen aan bod in zes prikkelende beschouwingen en analyses.

Online ‘rule of law’

D66-Europarlementariër Marietje Schaake trapt af met een pleidooi voor een online ‘rule of law’. Er is veel onduidelijkheid over de regels wanneer staten het internet als een wapen inzetten maar Schaake vindt dat de rechtsstaat ook online zijn betekenis moet houden; ‘daarbij dienen de rechten en vrijheden van de internetgebruiker, waar die zich ook bevindt, centraal te staan’.

Cyberterrorisme

Naast staten maken ook terreurorganisaties zoals bekend volop gebruik van online media, maar dat is niet hetzelfde als cyberterrorisme. Dat fenomeen spreekt tot de verbeelding, maar lijkt vaker te worden beschreven door onderzoekers en journalisten dan door terroristische groeperingen te worden uitgevoerd, schrijven André Hoogstrate van de Nederlandse Defensie Academie en Sergei Boeke van de Universiteit Leiden. Waarom is een digital 9/11 tot dusver uitgebleven?

Cyberoorlog

De vraag geldt ook voor een eventuele electronic Pearl Harbor oftewel cyberoorlog. ‘Cyber war will not take place’, schreef Thomas Rid in 2012 maar ruim vier jaar later betoogt bijzonder hoogleraar Military Law of Cyber Operations & Cyber Security en hoogleraar Cyber Warfare Paul Ducheine in een Engelstalige bijdrage dat cyberoorlog een realiteit is en niet meer weg te denken zal zijn: ‘Cyber warfare proper is here to stay’. Kunnen staten en internationale organisaties dit juridisch wel bijbenen?

Nederland & cyberaanvallen

Gezien de toenemende risico’s in een elektronisch steeds verder verknoopte wereld rijst de vraag of Nederland in voldoende mate is voorbereid op mogelijke cyberaanvallen. Nederland is een van de weinige landen ter wereld die publiekelijk bekend heeft gemaakt offensieve cyberwapens te ontwikkelen. Hoogleraar ‘Global History’ aan de Universiteit Leiden Isabelle Duyvesteyn signaleert echter drie aspecten die zorgen baren: de organisatie, het besluitvormingsproces en de strategie.

Microsoft cybersecurity-normen

In de discussies over cybersecuritybeleid is naast landen een belangrijke rol weggelegd voor het (ICT-)bedrijfsleven. Director Corporate Affairs van Microsoft in de Benelux Jochem de Groot legt uit hoe Microsoft normen heeft ontwikkeld voor zowel staten als wereldwijd opererende ICT-bedrijven die een kader bieden voor hun handelingsruimte in cyberspace. ‘Cybersecurity-normen zullen leiden tot meer voorspelbaarheid, stabiliteit en veiligheid in de internationale gemeenschap, en dus op minder kans op conflict.’

Bescherming publieke kern internet

Tot slot ziet Dennis Broeders, verbonden aan de WRR en de Erasmus Universiteit Rotterdam dat nationale veiligheid en internet-veiligheid – de veiligheid van het internet als infrastructuur –steeds vaker als waarden tegenover elkaar staan. Daarom is het volgens de hoogleraar van groot belang dat er gewerkt wordt aan het vastleggen en verspreiden van een internationale norm van non-interventie waarin de publieke kern van het internet aangemerkt wordt als een neutrale zone.

Coverfoto: Flickr / Colin