REDACTIONEEL

Nederland kiest… Europa verliest?

Op 15 maart gaat Nederland naar de stembus om een nieuwe Tweede Kamer te kiezen. Gevolgd door cruciale verkiezingen in Frankrijk en Duitsland – en mogelijk Italië – later dit jaar, vormen de Nederlandse verkiezingen de aftrap voor het jaar van de waarheid voor de Europese Unie. Als deze reeks verkiezingen tot een anti-Europese populistische ‘landslide’ leidt en vervolgens tot een afstraffing van het Eurofiele politieke establishment, dan beleeft de EU immers de existentiële crisis waar Europese Commissie-voorzitter Juncker voor waarschuwde. Tegen deze achtergrond presenteert de Internationale Spectator een verkiezingsdossier waarin tien experts de geschiedenis van en de huidige stemming rond het Europese project in Nederland in kaart brengen.

Nederland als Europees ‘gidsland’?

In het openingsartikel van dit verkiezingsdossier stelt en beantwoordt Internationale Spectator ’s hoofdredacteur Jan Rood de prangende vraag of Nederland op weg is naar het einde van het Europese project. Is een Nexit denkbaar?

Zeven plagen

Zeker is dat Wilders met zijn PVV torenhoog in de peilingen staat en daarmee het nationale politieke debat over Europa domineert. Tegelijkertijd lijkt Brussel politiek volledig verlamd, aldus cultuurhistoricus Thomas von der Dunk, die een analyse geeft van zeven plagen die Brussel (en Nederland) teisteren.

De publieke stemming over de EU

Hoe kijkt de Nederlandse bevolking ondertussen tegen de Europese Unie aan? Paul Dekker, hoofd van het Sociaal en Cultureel Planbureau, kijkt naar de huidige publieke opinie in Nederland in vergelijking met die in andere landen en eerdere jaren. Europees gezien blijken Nederlanders tamelijk positief, maar de steun voor de EU is fragiel en bovendien vatbaar voor politieke campagnes en publieke stemmingswisselingen.

Nederlandse partijen over Europese integratie

Die campagnes worden sinds de eeuwwisseling in toenemende mate bepaald door euroscepsis in het Nederlands parlement, vooral als gevolg van de groei van de PVV en de SP. Hans Vollaard van de Universiteit Leiden en Gerrit Voerman van de Rijksuniversiteit Groningen stellen in hun bijdrage aan dit dossier dat ook VVD, CDA en PvdA hun eurofiele idealen (goeddeels) hebben ingewisseld voor een europragmatisch pleidooi. Dat neemt niet weg dat er in de Tweede Kamer nog altijd sprake is van een aanzienlijke pro-Europese meerderheid.

De Nederlandse regering over Europese integratie

Anjo Harryvan en Jan van der Harst van de Rijksuniversiteit Groningen onderzoeken op hun beurt de aanwezigheid van euroscepsis op het niveau van de Nederlandse regering van 1945 tot nu. Het blijkt dat gedurende de gehele naoorlogse periode het Nederlandse regeringsbeleid nauwelijks tekenen van harde euroscepsis heeft getoond. Wel leidt de groeiende kloof tussen politieke retoriek en Europese werkelijkheid tot steeds meer verwarring bij de burger.

EU dader én slachtoffer van populisme-crisis

Wat is er mis gegaan met Europa, vraagt René Cuperus van de Wiardi Beckman Stichting zich af. Valt het Europees Project nog te redden? Zijn conclusie: er kan geen Europese solidariteit zijn zonder nationale solidariteit.

Rutte en de Europese januskop

Tot slot onderzoeken Clingendael-experts Adriaan Schout en Michiel Luining in hoeverre Mark Rutte een ‘Europese januskop’ heeft. Toont de premier een eurosceptisch gezicht in eigen land en tegelijkertijd een eurofiel gezicht in Brussel?

Met bovenstaande bijdragen is de Nederlandse stemming rond de EU in kaart gebracht. De vraag blijft of populisme, nationalisme en extremisme aan de winnende hand zijn in dit jaar vol bepalende nationale verkiezingen in Europa. In ieder geval zullen de Nederlandse verkiezingen alvast tot ver achter de dijken met argusogen worden gevolgd. We’re being watched.

Coverfoto: Flickr / Pieter Musterd