Een geopolitiek kompas voor NL: wat zijn de topprioriteiten?

De Russische invasie van Oekraïne, een assertief China, ‘America First’, klimaatverandering… Geopolitieke schokgolven en mondiale veranderingen doen leiders spreken van een kanteling van de wereldorde. In 1994 – na de val van de Muur en daarmee de vorige ‘Zeitenwende’ – vond in de Nederlandse politiek voor het laatst een herijking van het kompas voor buitenland- en veiligheidsbeleid plaats. Wat is dertig jaar later het beste buitenlandbeleid voor Nederland?

In de verkiezingsserie ‘Een geopolitiek kompas voor Nederland’ beantwoorden veertien politieke partijen vijf wereldpolitieke vragen. In aflevering drie: Wat zouden de drie topprioriteiten moeten worden van Nederlands buitenlandbeleid?

VVD

De Nederlandse veiligheid bevorderen door onze militaire capaciteiten te versterken

Ten eerste dienen we de Nederlandse veiligheid te bevorderen door onze militaire capaciteiten te versterken en ervoor te zorgen dat Oekraïne in staat blijft zich te verdedigen tegen Russische agressie.

Ten tweede moet Nederland de risicovolle afhankelijkheden afbouwen voor grondstoffen, technologie en productie van met name China en andere autocratische landen.

Ten derde moeten we migratiedeals sluiten om opvang in de regio te verbeteren, irreguliere migratie te voorkomen en grip te krijgen op migratie naar Europa.

NSC

Zich actief inzetten om bij te dragen aan een betere situatie, het verzachten van menselijk leed en een conflictoplossing [in het Midden-Oosten]

Wie naar onmiddellijke prioriteiten kijkt, ziet de recente gebeurtenissen in het Midden-Oosten. Nederland kan zich actief inzetten om bij te dragen aan een betere situatie, het verzachten van menselijk leed en een conflictoplossing. Getuigenispolitiek helpt daar meestal niet bij; wat wel helpt zijn goede contacten en betrokkenheid, ook achter de schermen. 

We bieden actief militaire, economische, humanitaire en financiële steun aan Oekraïne en dragen actief bij aan wederopbouw. We trekken samen op met andere (EU-)landen bij het opleggen van sancties aan Rusland. Oekraïne moet op termijn lid kunnen worden van de NAVO. Het EU-toetredingsperspectief zal tijd vergen, gelet op de strenge criteria voor toetreding.

Ook willen we de krijgsmacht met voorrang versterken. We committeren ons aan de norm om minimaal 2% van het bruto binnenlands product (bbp) te besteden aan defensie en investeren in slagkracht, gereedheid, uitrusting en oefeningen. De uitgavennorm wordt in de wet verankerd.

GL-PvdA

Met de EU en haar lidstaten de Europese veiligheidsarchitectuur verdedigen en dus achter Oekraïne blijven staan

Een topprioriteit op dit moment is natuurlijk de oorlog in Oekraïne. Oekraïne vecht niet alleen voor het behoud van zijn eigen soevereiniteit, maar ook voor de waarden waar de Europese Unie voor staat: democratie, rechtsstaat, mensenrechten en de internationale rechtsorde in het algemeen. De Nederlandse regering moet met de EU en haar lidstaten de Europese veiligheidsarchitectuur verdedigen en dus achter Oekraïne blijven staan.

Een tweede topprioriteit is het vredesproces in het Midden-Oosten. Het is ontzettend belangrijk dat de internationale gemeenschap niet langer afzijdig blijft maar haar verantwoordelijkheid neemt: door allereerst escalatie te voorkomen en vervolgens concrete voorstellen voor vooruitgang richting een tweestatenoplossing voor Israël en Palestina te formuleren.

Een derde topprioriteit is het democratischer en besluitvaardiger maken van de EU, zeker met het oog op mogelijke uitbreiding. We zetten ons in voor het terugdringen van het gebruik van vetorecht in de Raad van de Europese Unie, het versterken van het Europees Parlement en het verbeteren van de artikel 7-procedure van het EU-verdrag.

Een buitenlandbeleid voeren dat ons sterker maakt, in zowel economisch – inclusief agrarisch – als diplomatiek en militair opzicht

Nederland moet een buitenlandbeleid voeren dat ons sterker maakt, in zowel economisch – inclusief agrarisch – als diplomatiek en militair opzicht. Hierbij kan onze unieke expertise in landbouwkennis en -technologie, watermanagement en technische sectoren (semiconductors) ingezet worden.

Nederland moet zoveel als nodig samenwerken met buurlanden, bondgenoten en verder gelegen gelijkgezinde landen.

Nederland moet voor de lange termijn streven naar een open, stabiele en eerlijke wereldorde. Speciale aandacht gaat uit naar de situatie in Afrika, waarbij ons buitenlands handelsbeleid en ontwikkelingssamenwerking erop gericht moeten zijn om stabiliteit in die regio’s te bewerkstelligen en zo de migratiedrift uit Afrika te limiteren.

PvdD

Zo snel mogelijk zo veel mogelijk doen om de opwarming van de aarde te beperken (…). Dat vergt niets anders dan een crisisaanpak

Nederland heeft de verantwoordelijkheid om zo snel mogelijk zo veel mogelijk te doen om de opwarming van de aarde te beperken, wat dan ook het speerpunt moet zijn. Dat vergt niets anders dan een crisisaanpak. De huidige focus ligt op handel. Dat moet radicaal anders, zonder destructieve vrijhandelsverdragen. Afspraken en regelgeving moeten worden gericht op de ontwikkeling van een economisch systeem binnen ecologische en sociale grenzen.

Ten tweede moet Nederland zich gaan uitspreken voor mensenrechten en het recht op zelfbeschikking van onderdrukte volken. Er wordt wettelijk vastgelegd dat bedrijven moeten voorkomen dat mensenrechten geschonden worden in hun ketens, inclusief een klimaatplicht.

Ten derde moeten we arme landen helpen bij de ontwikkeling naar een duurzame samenleving. Daarbij moeten we durven de Nederlandse handel die schadelijk is voor dieren, natuur en milieu te stoppen.

D66

Het handhaven van internationaal recht en mensenrechten in deze woelige geopolitieke tijden

In een wereld die steeds verder afdrijft van het internationaal recht is het voor Nederland als kleine open economie van het allergrootste belang dat we zo snel mogelijk terugkeren naar een wereldsysteem gebaseerd op internationale regels. Onze eerste en grootste prioriteit moet dan ook zijn: het handhaven van internationaal recht en mensenrechten in deze woelige geopolitieke tijden.

Tegelijk zijn we als Europa nog te afhankelijk van autocratische landen voor onze grondstoffen. We moeten zo snel mogelijk onafhankelijk worden van in de eerste plaats China voor de grondstoffen die we nodig hebben voor de klimaatopgaven. Dit kunnen we als EU niet alleen; dit moeten we zoveel mogelijk samendoen met andere democratische machten in de wereld. We moeten daarom inzetten op het sluiten van handelsakkoorden met betrouwbare democratische landen.

Tot slot moeten we de samenwerkingsverbanden in de Europese Unie én de NAVO versterken, zodat we straks als EU in staat zijn het eigen continent te beschermen.

SP

Ervoor zorgen dat de bescherming van mensenrechten wereldwijd het uitgangspunt is in ons buitenlandbeleid

Een eerste topprioriteit voor Nederland is ervoor zorgen dat de bescherming van mensenrechten wereldwijd het uitgangspunt is in ons buitenlandbeleid.

Als tweede topprioriteit moet Nederland de internationale rechtsorde bevorderen, in het belang van vrede, veiligheid, welvaart en welzijn van alle wereldburgers.

De derde topprioriteit voor Nederlands buitenlandbeleid is de strijd tegen een nieuwe wapenwedloop, inclusief de strijd tegen kernwapens.

Volt

Europese samenwerking in al ons buitenlandbeleid; dat vraagt erom dat we als EU met één stem gaan spreken

Europese samenwerking in al ons buitenlandbeleid; dat vraagt erom dat we als EU met één stem gaan spreken. Als we toewerken naar een sterke en daadkrachtige Unie, met een gemeenschappelijk defensie- en buitenlandbeleid, zijn we het beste in staat om Nederland te vertegenwoordigen op het wereldtoneel. Hierbij moeten we oog houden voor de noodzakelijke uitbreiding en verdieping van de EU zelf.

Daarnaast hebben we de mogelijkheid om als Europa te laten zien dat we onze waarden op het gebied van mensenrechten en duurzaamheid actief uitdragen door gezamenlijke wetgeving op te stellen op het gebied van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO).

Ook moeten we de opkomst van regionale economische machtscentra stimuleren in Centraal-Azië, het Midden-Oosten en Afrika. De wereld beweegt toe naar een multipolair systeem. Dit draagt bij aan stabiliteit in de wereld.

FVD

Nederland moet zijn vooroorlogse neutraliteitspolitiek vernieuwen [en] daarom zijn lidmaatschap van de NAVO herzien

Nederland moet zijn vooroorlogse neutraliteitspolitiek vernieuwen. Dankzij deze traditie was Den Haag aanvankelijk de wereldhoofdstad van het internationaal recht – de eerste twee internationale vredesconferenties werden er gehouden in 1899 en 1907 – en daarom is Nederlands politieke hoofdstad de thuisbasis van het Internationaal Gerechtshof. Nederland zou daarom zijn lidmaatschap van de NAVO moeten herzien. 

Het Internationaal Strafhof is ernstig gebrekkig en in diskrediet gebracht door schaamteloze politisering (de aanklachten tegen Khadaffi in 2011 en tegen Poetin in 2023). Nederland zou het Statuut van Rome moeten opzeggen en ook uit het Internationaal Strafhof moeten stappen.

FVD pleit al langer voor een intelligente uittreding uit de Europese Unie en hier moet actie op worden ondernomen. In tegenstelling tot het Verenigd Koninkrijk heeft Nederland geen Noord-Ierland waarmee Brussel ons kan chanteren.

CDA

We moeten serieus werk gaan maken van onze veiligheid

Allereerst moeten we serieus werk gaan maken van onze veiligheid. De oorlog in Oekraïne heeft aangetoond hoe zwaar we leunen op de inzet van de Verenigde Staten. Deze afhankelijkheid brengt serieuze risico’s met zich mee, zeker wanneer de VS besluit dat de Europese veiligheid niet langer zijn taak is. De Europese Unie moet hier veel meer verantwoordelijkheid gaan pakken.

Daarnaast moet Nederland zich blijven inzetten voor een op regels gebaseerde internationale rechtsorde. Nederland is rijk geworden door handel te drijven. Het is van groot belang voor Nederland dat de westerse wereldorde behouden blijft.

Tot slot moet Nederland zich wereldwijd blijven inspannen voor democratie, mensenrechten en het tegengaan van klimaatverandering. Het CDA is ervan overtuigd dat een wereld waarin mensenrechten worden gerespecteerd en democratieën floreren een veiligere wereld is. Daarnaast kunnen we alleen samen de impact van klimaatverandering beperken.

ChristenUnie

Mensenrechten als doorslaggevend strategisch belang stellen boven (korte termijn) economische belangen

Allereerst moet Nederland mensenrechten als doorslaggevend strategisch belang stellen boven (korte termijn) economische belangen. Hierin past ook het streven om strategische afhankelijkheden op het gebied van essentiële grondstoffen van autocratisch geregeerde landen te verminderen, door bijvoorbeeld diversificatie of reshoring. Dit maakt Nederland op de lange termijn geloofwaardiger en minder chantabel op bijvoorbeeld het gebied van migratie of energieafspraken, en kan het daarmee juist zijn geopolitieke positie versterken.

Een tweede topprioriteit is de inzet om de Europese Unie te herstellen tot een unie van democratische rechtsstaten en dus andere regeringsvormen van lidmaatschap buiten te sluiten. Hetzelfde streven moet gelden voor de NAVO.

Ten derde dient Nederland eerlijke handelsrelaties te bevorderen van Nederland en de EU met lagere en middeninkomenslanden. Dit moet gebeuren door middel van (Europese) IMVO-wetgeving die het respecteren van mensenrechten en milieu in waardeketens verplicht, maar ook door het tegengaan van dumping vanuit de Europese Unie in landen die zelf minder gemakkelijk toegang tot de Europese markt hebben.

SGP

Een gedegen krijgsmacht, conform de 2%-norm, met de NAVO als blijvende hoeksteen van ons veiligheidsbeleid en een sterke trans-Atlantische relatie

Ten eerste: een gedegen krijgsmacht, conform de 2%-norm, met de NAVO als blijvende hoeksteen van ons veiligheidsbeleid en een sterke trans-Atlantische relatie.

Ten tweede: een versterkte inzet op het gebied van diplomatie en mensenrechten, en daarbinnen op fundamentele vrijheden zoals met name vrijheid van godsdienst – met oog voor het feit dat christenen wereldwijd niet exclusief maar wel expliciet, als grootste en zwaarst vervolgde groep, vervolgd worden om hun geloof.

Ten derde: een eerlijke behandeling van Israël in VN-gremia, waar het disproportioneel agenderen tegen Israël een ernstige ondermijning vormt van de legitimiteit van het gehele systeem als zodanig.

DENK

Ons in Europees verband inzetten voor versterking en verduurzaming van de Europese Unie, inclusief de uitbreiding daarvan met de Westelijke Balkan en Turkije

Allereerst moet Nederland zich blijven inzetten voor het versterken van multilaterale banden. Daarbij moeten we niet meer klakkeloos achter de Verenigde Staten aanlopen maar ons in Europees verband inzetten voor versterking en verduurzaming van de Europese Unie, inclusief de uitbreiding daarvan met de Westelijke Balkan en Turkije.

Ten tweede is het van belang dat Nederland mensenrechten en democratische waarden blijft verdedigen en bevorderen, juist nu deze onder druk staan. Met als meest urgente en actuele voorbeeld de oorlog van Israël tegen de Palestijnen, waarbij Europa zich kritischer moet opstellen tegenover de Israëlische agressie.

Als derde topprioriteit moet Nederland pleiten voor versterking van de internationale rechtsorde, om eenzijdig machtsmisbruik tegen te gaan. Denk daarbij aan het hervormen van het vetorecht in de VN-Veiligheidsraad.

JA21

Samenwerking op internationaal niveau moet in het belang van Nederland zijn; we lenen onze krijgsmacht niet uit voor ‘regime change’-oorlogen

JA21 vindt het een absolute prioriteit dat we voldoen aan onze grondwettelijke taak om de belangen van het Koninkrijk te beschermen. Daarom willen wij fors investeren in onze defensie om voldoende capaciteit te hebben om de integriteit van ons grondgebied te waarborgen. Hierbij zoeken wij internationale samenwerking met onze NAVO-partners. Samenwerking op internationaal niveau moet in het belang van Nederland zijn; we lenen onze krijgsmacht niet uit voor ‘regime change’-oorlogen.

Nederland is bij uitstek een land dat baat heeft bij handel met andere landen. Wij vinden het dan ook enorm belangrijk dat de economische samenwerking wereldwijd goed blijft. JA21 wil dat de EU zich weer voornamelijk gaat richten op economische samenwerking. De euro moet daarbij versterkt worden. De eurozone mag geen transferunie zijn van Noord naar Zuid.

Een derde prioriteit is het ongestoorde gebruik van onze levenslijnen met de rest van de wereld. Zonder deze aanvoerroutes van goederen, energie en data kunnen onze handelsnatie en samenleving niet bestaan.